1.1.1 "Przestrogi dla Polski"
Utwór ten mia³ uzmys³owiæ szlachcie koniecznoœæ uchwalenia konstytucji. Staszic informuje czym dla niego jest naród. Dla niego naród to nie tylko szlachta, ale zbiorowoœæ mieszkaj¹ca na danym terenie. Staszic zwracaj¹c siê do szlachty stawia jej nastêpuj¹ce zarzuty:
brak poszanowania prawa
zbezczeszczenie sprawiedliwoœci
ucz¹ podstêpu, zdrady, pod³oœci
warstwa szlachecka przekupuje, oszukuje
Za s³aboœæ narodu Staszic oskar¿a szlachtê. Bardzo du¿o miejsca poœwiêca on te¿ miastom. Propaguje on rozwój przemys³u i handlu w miastach. Chce on, aby mieszczañstwo by³o bogate. Inne postulaty to: koniecznoœæ zniesienia Liberum Veto, wprowadzenie sta³ej armii, zmiana pañszczyzny na czynsz, wprowadzenie powszechnej edukacji narodowej.
42.1.2 Hugo Ko³³¹taj
W swoich pogl¹dach nie ró¿ni³ siê zbytnio od Stanis³awa Staszica. Ró¿ni³o go jedynie to, ¿e mia³ bardziej radykalne pogl¹dy w sprawach przywilejów dla ludzi ni¿szego stanu. ¯¹da³ wolnoœci osobistej ch³opów. Ch³op mia³ mieæ wolnoœæ osobist¹, ale grunt ma byæ w³asnoœci¹ pana.
"Dobra œwietnej deputacji"
W odezwie tej Ko³³¹taj mówi o równomiernym obci¹¿eniu prawami i obowi¹zkami wszystkich stanów.
42.1.3 Rola publicystyki
Publicyœci poprzez swoj¹ dzia³alnoœæ pisarsk¹ nawo³ywali do walki z anarchi¹ i z obroñcami przywilejów feudalnych. Proponowali postêpowe reformy ustrojowe i spo³eczne, domagaj¹c siê wcielenia ich w ¿ycie.
42.2 "POWRÓT POS£A" JAKO AKTUALNA KOMEDIA POLITYCZNA
42.2.1 Charakterystyka bohaterów
W tym utworze s¹ zaprezentowane dwa stronnictwa. Jedno z nich to stronnictw patriotyzmu (obóz reform). Zalicza siê do nich: Podkomorzy z ¿on¹, Walery i Teresa. Drugie to obóz wsteczny, konserwatywny: Starosta, Sarmacki. Wytkniête s¹ tu ich wady.
Obóz reform
dzia³acze stronnictwa patriotycznego
zwolennicy reform dotycz¹cych naprawy pañstwa: zniesienia Liberum Veto, wolnej elekcji i polepszenia doli ch³opa
rozumiej¹cy potrzebê reform kraju
pragn¹cy pozyskaæ sobie jak najwiêcej zwolenników wœród œredniej szlachty
ludzie godni naœladowania
Podkomorzy:
przedstawiciel drobnej szlachty, urzêdnik ziemski z wyboru, rozs¹dzaj¹cy spory graniczne, ciesz¹cy siê dobr¹ opini¹
wzorowy i dobry ojciec
oœwiecony patriota, opowiadaj¹cy siê za patriotycznym wychowaniem m³odzie¿y
zwolennik reform
wzór cnót obywatelskich
dobry i ludzki opiekun swoich poddanych
Podkomorzyna:
zwolenniczka reform
narzekaj¹ca na skutki cudzoziemszczyzny i b³ahe wychowanie m³odzie¿y
oddana bez reszty rodzinie
Walery:
uosobienie cnót rodzinnych i patriotyzmu
uczciwy, sta³y w uczuciach
przywi¹zany do rodziców
patriota, rozumie potrzebê reform
g³osi potrzebê zniesienia Liberum Veto, wolnej elekcji i poddañstwa ch³opów
potêpia obóz wsteczny
Obóz wsteczny, konserwatywny
obroñcy starych porz¹dków feudalnych, broni¹cy Liberum Veto, wolnej elekcji i poddañstwa ch³opów
sami siê oœmieszaj¹ ich g³upot¹, tym co mówi¹
bezkrytyczne przyjmowanie obcej mody
konserwatywny pogl¹d na wychowanie dzieci
Starosta Gadulski:
nie cieszy siê dobr¹ opini¹
skompromitowany we wszystkich dziedzinach ¿ycia
reprezentuje ciemn¹, zacofan¹ szlachtê, konserwatysta
nieuk
boj¹cy siê nowoœci
obojêtny na sprawy publiczne
gadatliwy, chciwy, leniwy, k³ótliwy, z³y, pijak
Staroœcina:
zwolenniczka francuszczyzny
sentymentalna dama
wodz¹ca za nos swojego mê¿a, szanta¿uj¹c go rozwodem
Szarmancki:
utracjusz, fircyk, cwaniak, cynik, nierób
modny kawaler
goni¹cy za uciechami ¿ycia dworskiego
pogardzaj¹cy ni¿szymi stanami
obojêtny na sprawy narodu
niegodnie postêpuj¹cy z kobietami
42.2.2 "Powrót pos³a" jako komedia klasycystyczna
"Powrót pos³a" porusza problematykê polityczn¹ kraju, sprawê nowego ustawienia w Polsce w³adzy ustawodawczej i wykonawczej. Jest to komedia zwi¹zana œciœle z pracami Sejmu Czteroletniego w okresie szczególnego napiêcia politycznego i dramatycznej sytuacji narodu. Jest to echo wszystkich wa¿niejszych wydarzeñ rozpatrywanych w czasie Sejmu Wielkiego. Jest to najostrzejsza w literaturze polskiej satyra na sarmatyzm w ¿yciu politycznym, apeluj¹ca do sumieñ ludzkich. Jest to utwór o charakterze okolicznoœciowym, grany w Warszawie w czasie obrad Sejmu Czteroletniego.
43. SENTYMENTALIZM I ROKOKO JAKO NURTY TOWARZYSZ¥CE KLASYCYZMOWI ORAZ TWÓRCZOŒÆ REWOLUCYJNA
43.1 NURT SENTYMENTALNY
Sentymentalizm jest nurtem literackim. Mia³ on charakter pewnej postawy filozoficznej. Nazwa wywodzi siê od powieœci "Podró¿ sentymentalna". Sentymentalizm powsta³ jako reakcja przeciwko racjonalizmowi i dydaktyzmowi. Przejawia³ siê on pod koniec wieku XVIII w modzie, stylu bycia, ¿yciu towarzyskim, ogrodnictwie. S³owo sentymentalizm ma nastêpuj¹ce znaczenia:
1. nurt artystyczny drugiej po³owy XVIII wieku
2. przesadna i uwidoczniona uczuciowoœæ i wra¿liwoœæ
Modne sta³o siê przebywanie na ³onie natury i prostota ¿ycia. W Polsce sentymentalizm rozwin¹³ siê w latach 80 i 90 XVIII wieku. Oœrodkiem jego rozwoju by³y Pu³awy (siedziba ksi¹¿¹t Czartoryskich). G³ównym mecenasem by³a Izabela Czartoryska.
Drugim nurtem literatury sentymentalnej by³a poezja grobów. Przedstawiano: ¿al, smutek, grozê i rozpacz.
43.1.1 Jan Jakub Rousseau - prekursor nurtu
By³ francuskim pisarzem; autor "Emila", "Nowej Heloizy". Stworzy³ podstawê dla sentymentalizmu. G³osi³ tezê: "Cz³owiek jest cz¹stk¹ natury". Podkreœla³ rolê ludzkich uczuæ, zw³aszcza mi³osnych.
"Umowa spo³eczna"
Odrzuci³ w tym utworze styl ¿ycia salonów i cywilizacjê, która godzi w cz³owieka. Rzuci³ has³o powrotu do natury. Centrum zainteresowania by³ cz³owiek, ten który kieruje siê uczuciem i emocjami. Na pierwszym miejscu powinna byæ spontanicznoœæ, a rozum na koñcu. Cz³owiek to ten, który kieruje siê sercem, jest uczulony na piêkno natury, potrzebuje czu³oœci.
43.1.2 Karpiñski - poeta sentymentalny
By³ to polski twórca sentymentalny. Pisywa³ utwory mi³osne, religijne, refleksyjne, patriotyczne. Zas³yn¹³ jako twórca pieœni erotycznych i sentymentalnych.
"O wymowie w prozie albo w wierszu"