.s
ROZDZIA� 3
ROZW�J HANDLU W PA�STWACH GRECKICH
(oko�o 750-550 r.)
l. HANDEL ZE WSCHODEM
esp� ma�ych pa�stw le��cych mi�dzy Cylicj� a Egiptem zniszczy�a
Z ekspansja Asyrii przy ko�cu VIII stulecia. Nast�pnie, a� do utrwalenia
pot�gi Persji po r. 550, powtarzaj�ce si� wojny i napady zubo�y�y Syri�
i Palestyn�. Fenicjanie ponie�li wielkie straty, kiedy Asyryjczycy zdobyli
Sydon w r. 677, a Babilo�czycy Tyr w r. 573. Cypr podbili w 709 r. Asyryj-
czycy, a za panowania Amasisa (569-526 r.) -opanowali go z kolei Egip-
cjanie. W Syrii od r. 750 do 600 ruchliwym rynkiem wymiennym by�a
osada grecka w Posejdion; pocz�tkowo g��ivny import szed� z Cyklad, p�-
niej -ze "wschodniej Grecji" (obejmuj�cej pa�stwa greckie w Azji Mniej-
szej i pobliskie wyspy), nast�pnie za� w okresie od 600 do 520 r. rynek ten
przesta� by� aktywny.
Od p�nej epoki br�zu Egipt by� zamkni�ty dla inicjatywy Grek�w.
Stosunki wzajemne wznowiono, gdy Psammetych I (663-609 r.) wzmocni�
sw� armi� i flot� najemnikami jo�skimi i karyjskimi. Wyznaczono im
w�wczas sta�e siedziby w Stratopeda we wschodniej Delcie, a s�u�b� od-
bywali w posterunkach granicznych, takich jak Dafnaj. Polityk� Psamme-
tycha kontynuowa� Apries (588-566 r.), kt�ry zgromad�i� w Sais w za-
chodniej Delcie 30 000 �o�nierzy, oraz Amasis rekrutuj�cy sw� stra� przy-
boczn� z tych�e najemnik�w.54 Wyprawa greckich najemnik�w do drugiej
katarakty na Nilu, oko�o r. 590, zosta�a upami�tniona w inskrypcji "wy-
kutej przez Archona, syna Amojbichosa, i przez Akse, syna Nikogo" na
nodze kolosa Ramzesa II w Abu Simbel. 5 W inskrypcji tej znajdujemy
imiona jo�skich najemnik�w z Teos, Ialysos i Kolofonu. Za panowania
Fsammetycha milezyjskiej flocie z�o�onej z trzydziestu okr�t�w uda�o si�
za�o�y� nad zachodni� odnog� Nilu ufortyfikowany posterunek, zwany
Twierdz� Milezyjczyk�w (Milesion Teichos). P�niej, oko�o r. 610, podczas
Tamieszek w Egipcie, Mil zyjczycy zdobyli miejscowo�� po�o�on� dalej
w g�r� rzeki, gdzie za�o�yli Naukratis. Za panowania Nechona (609-593 r.)
rozwin�y si� przyjazne stosunki z Miletem, skoro Necho pos�a� wota �wi�-
tyni Apollona znajduj�cej si� na terytorium milezyjskim. �
Od samego pocz�tku osiedle w Naukratis sprowadza�o wielkie ilo�ci
greckiej ceramiki. Apries, ca�kowicie uzale�niony od karyjskich i jo�skich
na.,; mnik�w, przyzna� prawdopodobnie Naukratis jako jedynemu portowi
w--��czny monopol na przywozowy handel morski. Amasis (569-526 r.)
przwi�� polityk� filhelle�sk�, zapewniaj�c greckim imigrantom mo�liwo��
talego zamieszkania w Naukratis, a przeje�d�aj�cym kupcom -ziemi�
pod oudow� greckich �wi�ty�. Za jego panowania Egipt osi�gn�� znaczny
dobrobyt, uzale�ni� od siebie Cypr i sprzymierzy� si� z Cyren�, lecz nie
probowa� rozszerzy� swych granic kosztem Palestyny lub Syrii. Stary kraj
faraa: !�w skierowa� obecnie sw�j eskport ku wschodniej cz�ci Morza
r�dziemnego i nawi�za� �cis�y kontakt z pa�stwami greckimi. Sam Amasis
o�eni� si� z Greczynk� z Cyreny, stawia� pos�gi w Cyrenie, na Rodos i Sa-
mos oraz wni�s� udzia� 1000 talent�w a�unu na odbudow� �wi�tyni w Del-
faeh. Greccy kupcy i Grecy stale mieszkaj�cy w Egipcie pochodzili prze-
a�nie ze "wschodniej Grecji". Herodot podaje, �e na budow� ich g��wnej
�wi�tyni Hellenion z�o�y�y si�: Chios, Teos, Fokaja, Klazomenaj, Rodos,
Knidos, Halikarnas, Faselis i Mitylena; oddzielne �wi�tynie wznios�y Sa-
mos i Milet, a z zachodniej cz�ci Morza Egejskiego -Egina. Relacj�
i-lervdota potwierdza ceramika znaleziona w Egipcie w Naukratis i Tell
Defenneh, kt�re jako siedzib� garnizonu wojskowego nale�y mo�e identy-
fikowa� z Dafnaj. Ceramika ta pochodzi przewa�nie z greckiego Wschodu,
gdy� szczeg�lnie �cis�e kontakty utrzymywano z Chios, wysp� s�awn� ze
sv .-ego wina. Poniewa� w tym okresie Posejdion na wybrze�u syryjskim nie
bra�o udzia�u w handlu, g��wna droga handlowa z gre kiego Wschodu do
Egiptu prowadzi�a przez Cypr, Faselis i Rodos. Szlak handlowy o mniej-
szy m znaczeniu szed� przez Cyren� ku Therze, Lakonii i Zatoce Saro�skiej,
gdy � w Naukratis znaleziono ceramik� attyck� i korynck� datowan� na
r. 610, i lako�sk� datowan� na lata 590 i nast�pne, w Tell Defenneh za� -
ceramik� attyck� z czasu po r. 560. Tym o�ywionym stosunkom z Egiptem
zawdzi�czali Grecy podstawy geometrii i chemii oraz pewne elementy
religii orfickiej. 7
VIII wieku o�rodek politycznej pot�gi w Azji Mniejszej le�a� dalekc
w g��bi l�du. Mniej wi�cej jednak od r. 705, kiedy kimmeryjscy naje�d�e5
pokonali Midasa i pa�stwo frygijskie, kr�lestwo Lidii sta�o si� pot�nyn
i bezpo�rednim s�siadem pa�stw greckich. Po zamordowaniu lidyjskiegc
Kandaulesa, Gyges za�o�y� now� dynasti�, kt�ra okaza�a si� agresywn
w stosunku do pa�stw greckich. Podczas swego panowania (oko�o r. 687-
6a`? Gyges atakowa� poszczeg�lne pa�stwa, jak Smyrn�, Kolofon i M:let
oraz dol onywa� najazd�w na greckie terytoria. Podobne najazdy jego na
st�pc�w, a tak�e napady koczowniczych Kimmeryjczyk�w powtarza�y si
a� c' o roku mniej wi�cej 590. W�wczas to Alyattes zawar� przymierze z Mi
iettm, co da�o pocz�tek okresowi pokojowych stosunk�w z pa�stwami gre
ckimi. Przed rokiem 590 Lidia zaci�ga�a jo�skich najemnik�w, a greck
handel dociera� do Sardes. Po roku 590 handel grecki przenikn�� dalek
tlanael ze wscnoaem
st ttozwo nanaW w pa�stwach greckich (oko�o 750-550 r.)
w g��b l�du i pa�stwa greckiego Wschodu cieszyly si� wielkim do oby-
tem. Chocia� Krezus, nast�pca Alyattesa, pozbawi� azjatyckich Grek� J nie-
zawis�o�ci politycznej, okres dobrobytu trwa� do czasu, gdy Persja z� 546 r.
podbi�a Lidi�.
W VIII i VII stuleciu wschodnie pa�stwa greckie wykorzystywa�y zasoby
Propontydy i Morza Czarnego, gdzie coraz wi�ksz� aktywno�� przej fJ, ia�y
miasta jo�skie, z Miletem na czele. Gdzie indziej handel greckiego ' ch odu
rozwija� si� powoli. W Posejdion w Syrii towary wschodniogreckie a� do
VII wieku nie wyrugowa�y cykladzkich, a Egipt uczestniczy� w l andlu
w stopniu tylko niewielkim, chocia� zatrudnia� najemnik�w jo�skich. R�w-
nie� na zachodzie jedynie Kolofon i Rodos za�o�y�y kolonie przed ko�-
cem VII stulecia. Tak wi�c do roku mniej wi�cej 610 grecki a'.sch�d
nie zajmowa� ju� centralnej pozycji w greckim handlu w krajach �r�d-
ziemnomorskich, a jego wplywy na P�wyspie Ba�ka�skim by �y-nie-
znaczne.
Po roku 610 sytuacja zmienila si� radykalnie. Przed Grekami t achod-
nimi otworzy�y si� nowe rynki w Egipcie, Lidii i na zachodzie a� po Tar-
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczaÄÂĂ Ci coraz lepsze usĂĹĄĂÂugi. By mĂÂÄšÂc to robiÄÂĂ prosimy, abyĂĹĄĂ wyraziĂĹĄĂ zgodÄÂĂ na dopasowanie treĂĹĄĂÂci marketingowych do Twoich zachowaĂĹĄĂ w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam czÄÂĂÂĂĹĄĂÂciowo finansowaÄÂĂ rozwĂÂÄšÂj ĂĹĄĂÂwiadczonych usĂĹĄĂÂug.
PamiÄÂĂÂtaj, ĂĹĄÄšĹe dbamy o TwojÄÂĂ prywatnoĂĹĄĂÂÄÂĂÂ. Nie zwiÄÂĂÂkszamy zakresu naszych uprawnieĂĹĄĂ bez Twojej zgody. Zadbamy rĂÂÄšÂwnieÝ̊o bezpieczeĂĹĄĂÂstwo Twoich danych. WyraĂĹĄÄšĹonÄÂĂ zgodÄÂĂ moĂĹĄÄšĹesz cofnÄÂĂ ÄÂĂ w kaĂĹĄÄšĹdej chwili.