Co gorsze, zdawało się, że stracił umiejętność uczenia się nowych informacji.
Natychmiast zapominał spotkanych ludzi i właściwie nic nie pamiętał z tego, co wydarzyło
się w ciągu 40 lat od operacji. Liczni inni pacjenci z uszkodzeniami hipokampa wykazują
poważne ubytki pamięciowe, chociaż zwykle nie tak całkowite jak H.M.
Istnieją również pacjenci, którzy doznali poważnych uszkodzeń okolic hipokampalnych na
skutek chronicznego alkoholizmu połączonego z deficytami pokarmowymi. Ujawniają oni
zaburzenia pamięci, zwane zespołem Korsakowa, o podobnym charakterze jak H.M. Osoby te
mają prawie normalną pamięć bezpośrednią, ale wykazują poważne deficyty w testach
pamięci długotrwałej materiału uczonego po rozwinięciu się choroby. Pac
jenci z zespołem Korsakowa i inni chorzy z uszkodzeniami hipokampa ujawniają jedynie
niewielkie ubytki pamięciowe dotyczące informacji naby_ tych przed chorobą. Inne naczelne
także wykazują stosunkowo dobrze za,, chowaną pamięć dla informacji nabytych przed
uszkodzeniem hipokampa.
W przypadku ludzi i naczelnych hipokamp nie może być ośrodkiem pamięci trwałej, gdyż
występowałaby poważniejsza utrata pamięci informacji nabytych przed urazem. Wydaje się
raczej, że hipokamp odgrywa zasadniczą rolę w powstawaniu trwałych wspomnień, które są
przechowywane gdzie indziej, prawdopodobnie w korze mózgowej.
Ludzie i inne naczelne ujawniają brak umiejętności nabywania nowych trwalych wspomnień
po uszkodzeniach hżpokampa, ale tracą stosunkowo niewiele wspomnień nabytych przed
urazem.
Amnezja selektywna
Jak ' wspomniałem w rozdziale 3., niższe organizmy nie wykazują całkowitej utraty
umiejętności uczenia się po usunięciu hipokampa; jednak istnieją kontrowersje na temat tego,
jak można scharakteryzować ich selek= tywne trudności w uczeniu się. Tego rodzaju
selektywne zaburzenia wy~ stępują także u ludzi i wydaje się, że amnezja jest ograniczona do
wspomnień explicite, deklaratywnych. Graf, Squire i Mandler (1984) przeprowadzili
eksperyment pokazujący, jak pacjenci amnestyczni mogą zachować pamięć. Badanym
przedstawiano listę potocznych słów, a następnie sprawdzano pamiętanie ich na jeden z trzech
sposobów:
1. Swobodne odtwarzanie. Po prostu proszono ich o odtworzenie wszystkich zapamiętanych
słów.
2. Odtworzenia kierowane. Badanym pokazywano trzyliterowy rdzeń słowa (np. mas dla
mada) i proszono 0 odtworzenie słowa, którego uczyli się; a które zaczynało się od tych liter.
3. Uzupelnianie. Pokazywano badanym rdzeń i proszono o podanie dowolnego słowa
(niekoniecznie z listy), które ma ten sam rdzeń.
Rysunek 8.17 przedstawia porównanie wyników uzyskanych przez pacjentów amnestycznych
i przez osoby zdrowe w trzech warunkach pomiaru. Osoby zdrowe uzyskały lepsze wyniki w
swobodnym odtwarzaniu. W odtwarzaniu kierowanym ich przewaga uległa znacznemu
obniżeniu, a zniknęła w teście uzupełniania. W teście uzupełniania podstawowe
prawdopodobieństwo uzupełniania rdzenia słowem bodźcem wynosi 9 procent, gdy słowo nie
było eksponowane. Zarówno osoby zdrowe, jak i amnestyczne wykazały silny efekt
ekspozycji słowa, ale pacjenci amnestyczni mogli uczynić tę informację dostępną tylko
wtedy, gdy nie starali się świadomie przypomnieć sobie
zoo
so
so
Rysunek 8.17. Pamięć słów u pa
cjentów amnestycznych i u osób 40 zdrowych w trzech rodzajach sprawdzianów.
Źródlo: P. Graf, L.R. Squire i G. Man- 20 dlcr Journal of Experimental Psycholo
Ky; Gearning, Memory, and Cognition,
tom 10. Copyright (c) 1984 by the Ame- 0 rican Psychological Association. Prze
drukowano za zezwoleniem.
~ ~~nr.~~n;
słowa. Ten eksperyment stanowi przykład paradygmatu torowana. Pacjenci amnestyczni
ujawniają normalny poziom torowania w większości paradygmatów.
Torowanie to tylko jeden z paradygmatów, w których Pacjenci amnestyczni ujawniają
zachowane umiejętności uczenia się. ObserWuJe się także lepiej zachowane uczenie się
proceduralne w stosunku do uczenia się deklaratywnego. Wykazano, że potrafią nauczyć się
wielu umiejętności, na przykład zadań z użyciem pursuimetru, czytania w lustrze czy
labiryntów palcowych. Stwierdza się u nich normalne krzywe uczenia się w takich zadaniach,
chociaż drugiego dnia treningu na ogół mówią, iż nie widzieli nigdy takiego zadania. Phelps
(1989) twierdzi, że pacjenci amnestyczni zdolni są do nauczenia się każdej umiejętności,
która nie wymaga jawnego wydobywania informacji z pamięci długotrwałej. W sprzyjających
okolicznościach riiożliwe wydaje się nawet nauczenie się nowego języka (Hirst, Phelps,
Johnson i Volpe, 1988) czy nowego algorytmu matematycznego (Milberg, AleXander,
Charness, McGlinchey-Berroth i Barett, 1988). Stwierdzono, że H.NI~ (Cohen, Eichenbaum,
Deacedo i Corkin, 1985) potrafił nauczyć się przez wiele dni złożonej umiejętności
rozwiązywania problemów, chociaż każdego dnia, gdy pokazywano mu zadanie, był
przekonany, że nigdy wcześniej nie widział go. Tak więc uczenie się umiejętności czy
uczenie się proceduralne jest innym ważnym rodzajem uczenia się, które pozostaje
nienaruszone u tych pacjentów.
Okazuje się, że pacjenci amnestyczni z uszkodzeniami hipokampa nie potrafią zapamiętać
bardzo wybiórczego rodzaju wiedzy są niezdolni do stworzenia nowych deklaratywnych
zapisów pamięciowych. Może u nich dochodzić do wzmocnienia istniejących zapisów