Przyjęcie w terapii takiej perspektywy oznacza założenie, że pacjent uczy się regulacji własnych emocji w celu zastąpienia lub podważenia potrzeby odczuwania patologicznych obaw. Pacjenci rozwijający umiejętności rozpoznawania, akceptacji i zrozumienia własnych emocji oraz konstruktywnego wykorzystania emocjonalnych doświadczeń powinni dzięki temu zmniejszyć natężenie odczuwanych obaw i związanego z nimi lęku. Poprawa zdolności rozumienia własnych emocji i radzenia sobie z nimi oraz z emocjami innych może również poprawić funkcjonowanie interpersonalne pacjentów (np. adekwatniejsze wyrażanie emocji, większą wrażliwość na emocjonalne reakcje innych) i zmniejszyć ich stres i obawy w tej ważnej dziedzinie. Pacjenci podejmują wysiłek, by doprowadzić do integracji doświadczenia emocjonalnego i racjonalnego myślenia. Uczą się, że uczucia mogą pomóc w konstruktywnym procesie podejmowania decyzji i w działaniach oraz że energię wykorzystywaną dotychczas do unikania emocji można wykorzystać w bardziej funkcjonalny sposób (Greenberg, 1994). Ponadto powinni lepiej radzić sobie ze stresem i funkcjonować na bardziej przystosowawczym poziomie.
Na początku terapii pacjenci powinni zwrócić uwagę na sposób, w jaki ich emocjonalne reakcje wciągają ich w cykl obaw, i odnotować tematy, które pojawiają się wraz z rozpoczęciem się procesu martwienia się (nawet jeśli pozorny temat obaw ciągle się zmienia). Takie tematy często dotyczą utraty znaczących innych, niemożności zaspokojenia swoich potrzeb, porażki w pracy czy też problemów zdrowotnych. Na początku terapii pacjenci powinni biernie obserwować i opisywać swoje reakcje emocjonalne i związane z nimi obawy, doznania cielesne i myśli automatyczne. Odradza się im próby rozwiązywania nurtującego ich problemu, lecz raczej zachęca, by rozwinęli poczucie „czujności", oznaczające nabieranie dystansu, spojrzenie z innej perspektywy i zgodę na ujawnienie się odczuć. Umiejętność relaksacji jest przydatna i pomaga pacjentom lepiej rozpoznawać sposób, w jaki ich emocjonalne reakcje mogą wywoływać napięcie w ich ciałach, co w rezultacie nasila lęk. Techniki medytacji oparte na świadomej wrażliwości (Kabat-Zinn i in., 1992) mogą być również pomocne dla pacjentów w obserwowaniu, opisywaniu i uczeniu się na podstawie własnych doświadczeń emocjonalnych.
Ważnym aspektem regulacji emocji jest nauczenie się, kiedy należy intro-spektywnie pogłębić świadomość własnego doświadczenia emocjonalnego, a kiedy przyniesie to skutki odwrotne od zamierzonych. Greenberg i Safran (1987) omawiają trzy typy reakcji emocjonalnych: pierwotne, wtórne i instrumentalne. Te pierwsze odnoszą się do adaptacyjnych, pod względem biologicznym, reakcji emocjonalnych, które dostarczają informacji na temat
Regulacja emocji w zaburzeniu lękowym uogólnionym
99
skłonności do działania, związanych z nimi znaczeń i motywacji danego zachowania. Do tych reakcji należą takie podstawowe emocje, jak strach, radość, gniew i smutek (Plutchik, 1990). W celu uzyskania pozytywnej zmiany i regulacji afektywnej konieczne jest uzyskanie dostępu do emocji pierwotnych, ponieważ mają one dużą wartość informacyjną. Z tego powodu pacjenci uczą się rozpoznawać i nazywać różne pierwotne doświadczenia emocjonalne. Cierpiący na zespół lęku uogólnionego mogą jednak nie chcieć odwoływać się do swoich doświadczeń emocjonalnych, ponieważ często odczuwają dyskomfort z ich powodu. Dlatego należy w czasie sesji wywoływać u nich pierwotne emocje, aby uczyć pacjentów ich własnych emocjonalnych reakcji i pokazać potrzebę akceptacji tego doświadczenia. Można poinstruować pacjentów, by skupiając się na jakiejś ważnej kwestii, zwracali uwagę na cielesne i subiektywne reakcje w bieżącym momencie. W celu nadania pewnym kwestiom większego emocjonalnego znaczenia można się posłużyć ekspozycją w wyobraźni lub ćwiczeniami opartymi na doświadczeniu emocji. Na przykład pewna pacjentka z zespołem lęku uogólnionego często miała problemy z doświadczaniem gniewu - obawiała się konsekwencji gniewu, nie pozwalając sobie ani na doświadczenie gniewu, ani na jego zrozumienie. W czasie sesji miała sobie wyobrazić sytuację, w której ma poczucie, że w trudnych chwilach przyjaciółka nie udziela jej potrzebnego wsparcia. Pacjentka miała się nie koncentrować na obawach związanych z przyjaźnią, lecz raczej na własnym gniewie w chwili wyobrażania sobie braku wsparcia ze strony przyjaciółki. Pacjentka skupiła się więc na gniewie podczas sesji, co pozwoliło jej się bardziej oswoić z tym doświadczeniem, a następnie zmniejszyć obawy wywołane dyskomfortem z powodu gniewu. Zgadzając się na to emocjonalne doświadczenie, pacjentka lepiej zrozumiała swoje potrzeby w relacji z przyjaciółką i później potrafiła je zwerbalizować.