Jeli zgodzimy się z mylicielami, którzy twierdzš, że natura jest celowa, to pada pytanie jaki cel spełnia w
przyrodzie zjawisko rozpadu materii?
Wolpert daje jeszcze inne wyjanienie tego zjawiska. Jego zdaniem, połowiczny rozpad materii jest realizacjš takich
procesów, jak: ewolucja
1 mutacja7. Ale gdyby tak faktycznie było, to ewolucja miałaby okrelony kierunek, a mianowicie dšżyłaby do
coraz to prostszych postaci materii, to znaczy materii na coraz to niższym stopniu organizacji. Taka tendencja
ewolucji musiałaby z czasem doprowadzić do likwidacji organizmów żywych, które znajdujš się, jak wiadomo, na
najwyższym szczeblu organizacyjnym.
5 F. Collemann, Grundlage der Wissen der Materie, M. Faber, Leipzig 1970, s. 19.
6 G. SiiGmann, Neue Wissenschaft, F. Mayer, Munchen 1970, s. 19.
1 L. Wolpert, Gens and Living Structure, Addison - Wesley, New York 1996, s. 31.
63
Oczywicie to tylko hipoteza, ale czy trafna? Posłużę się tutaj wypowiedziš Lewisa Wolperta, pochodzšcš z jego
pracy Success ofBorn: Współczesna biologia molekularna wykazuje, że wszystkie żywe organizmy rozwijajš się
według podobnych mechanizmów, nieważne, jak bardzo mucha wydaje się różna od myszy czy człowieka. Co
więcej, wszystkie te organizmy wykorzystujš w tym celu bardzo podobne geny. Mamy już dowody, że zarówno
geny, jak i system wysyłanych sygnałów sš we wszystkich tych wypadkach bardzo podobne. To tylko subtelne
różnice w genach modyfikujšcych zachowania komórek podczas rozwoju sprawiajš, że wiat zwierzęcy jest tak
zróżnicowany"8.
O czym wiadczy przytoczona tu wypowied Wolperta? Potwierdza ona wypowiedziany przeze mnie wczeniej
poglšd, że znajomoć natury materii posiada kapitalne znaczenie dla rozumienia procesów życia.
Poprzez ingerencję czy też interwencję w gotowš strukturę materii uzyskujemy nowe jej cechy, nazywane
mutandami. Czasami takie mutandy materii nazywa się modyfikacjami9. Jako skutek modyfikacji materii możemy
otrzymywać substancje o zmodyfikowanych cechach, takich jak: wytrzymałoć mechaniczna, odpornoć na
temperatury, wilgoć, cinienie etc.
Dzięki modyfikacjom materii uzyskuje się nowe odmiany zbóż, warzyw, owoców, leków, tworzyw sztucznych i
stopów stosowanych w przemyle. Wszystkie te zjawiska sš dostrzegalne wokół nas. Nasza cywilizacja zwišzana
jest nieodłšcznie z nowš technologiš tworzyw i samš materiš.
Wytwarzajšc w akceleratorach nowe pierwiastki chemiczne, uzyskujemy materię, która nie istnieje w stanie
wolnym w naturze. Jest to niewštpliwy postęp naukowy i technologiczny. Należy jednak pamiętać, że dla coraz to
nowych technologii materiałowych rysujš się nieograniczone możliwoci. Potrafimy obecnie modyfikować materię
nieożywionš, lecz z dobrym skutkiem także substancje wyżej zorganizowane. Wspomnę tu choćby o
prowadzonych ostatnio pracach badawczych zmierzajšcych do wytworzenia syntetycznej krwi.
Lynn Margulis oraz Eduard Lovelock z Wydziału Biologii Uniwersytetu Massachusset w Amherst krelšpewne
uwagi, jakie korzyci odniosłaby ludzkoć, gdyby takš syntetycznš krew udało się uzyskać. Przede wszystkim
zniknšłby problem krwi skażonej. Syntetycznš krew można by doć długo przechowywać. Nie byłoby potrzeby
pozyskiwania krwi od dawców.
8 L. Wolpert, Success ofBom, Amherst - Boston 1995, s. 6.
9 R. McKey, Shapes ofMatters, Harper & Collins, New York 1986, s. 110.
Kliniki i szpitale miałyby odpowiednie rezerwy tego płynu, dzięki czemu nie byłoby już koniecznoci
wstrzymywania operacji10. Steve Sherman z kolei podaje inny pomysł uzyskiwania krwi dla potrzeb szpitalnych.
Proponuje on modyfikować krew niektórych zwierzšt"11.
Być może wszystkie te pomysły sš naiwne, jednak sama myl, że materiš można manewrować, a przez to samo
uzyskiwać nowe jej komponenty, jest sama w sobie inspirujšca.
Nie da się zaprzeczyć, że dalsze losy cywilizacji zwišzane sš z naukš o materii. Fizyka czšstek elementarnych oraz
nauka o ciele stałym mogš tu wnieć niezmiernie wiele odkryć. Cywilizacja XXI wieku będzie nierozerwalnie
zwišzana z nowš technologiš materiałowš. Nowe leki, syntetyczna krew lub paliwa energetyczne to nadzieja dla
ludzkoci. W tym sensie nauka o materii zwišzana jest z naszš egzystencjš i sposobem dalszego przetrwania.
Spektakularne osišgnięcia obserwuje się ostatnio w dziedzinie przeszczepów oraz wytwarzaniu komórek żywych w
warunkach laboratoryjnych. Ta technologia zmienia oblicze współczesnej medycyny. Może ona doprowadzić do
likwidacji handlu ludzkimi narzšdami, które zastšpiono by syntetycznymi. Byłby to sukces nie tylko pod względem
technologicznym, ale i moralnym.
10 L. Margulis, E. Lovelock, Human Blood, Caltech University Press, Princeton 1995, s. 7.
" S. Sherman, Animals Blood, Naturę" 1995, nr 105.
Rozdział VII
Problem Demokrytejski w wietle nauki o materii
1. Współczesny stan wiedzy o materii
Jeszcze w latach szećdziesištych XX wieku uczeni wierzyli, że tak zwane czšstki elementarne, a więc na przykład
protony, neutrony, elektrony należš faktycznie do elementarnych składników materii. Sytuacja ta uległa jednak
zmianie, kiedy to laureat nagrody Nobla Murray Gell-Mann odkrył, że faktycznie protony i neutrony składajš się z
czšstek bardziej elementarnych, które nazwał kwarkami'.
Fizycy wyróżniajš obecnie około szeciu odmian kwarków w postaci tak zwanych zapachów, a każdy z kwarków
ma jeszcze po trzy kolory. Na przykład proton i neutron różniš się jedynie kolorami zawartych w nich kwarków2.
Po odkryciu Gell-Manna uczeni zadajš sobie nadal pytanie, czy kwarki należy uznać już za ostateczne składniki
materii czy być może sš one jeszcze złożone? Wielu badaczy sšdzi, że sš to ostateczne składniki materii (np.
Gell-Mann, Hawking, Barrow), lecz nie wszyscy uczeni ten optymizm podzielajš.
Jak zatem sprawdzić, czy kwarki sš elementarne czy jeszcze złożone? Najkrócej mówišc, aby dowiedzieć się, czy