w Akademii Medycznej w Gdañsku odby³a siê obrona interesuj¹cej rozprawy doktorskiej J. Najwa¿niejszym dla nas wnioskiem, wynikaj¹cym z tej pracy, by³o stwierdzenie, ¿e wrai z pogarszaniem siê warunków spo³eczno-ekonomicznych rodziców,1 ciê¿ar cia³a noworodków obu p³ci ulega istotnemu obni¿eniu. Noworodki z warunków okreœlonych jako z³e by³y o oko³o 25% l¿ejsze ni¿ noworodki z warunków dobrych. Odsetek noworodków z niskim ciê¿arem cia³a w populacji Trójmiasta (wynosz¹cy ponat 7%) nie zmniejszy³ siê na przestrzeni lat 1969—1978. Innym spostrze¿eniem by³o stwierdzenie zwi¹zku miêdzy nisk¹ wag¹ urodzê-niow¹ a niskim wzrostem matki. (Wy¿szemu od œredniej w popu-i lacji wzrostowi matki o ka¿dy centymetr odpowiada³ wiêkszy ciê¿ar cia³a noworodka o oko³o 60 g.) Wiadomo przecie¿ (m.in. z omó-1 wionych badañ brytyjskich), ¿e w œrodowiskach „z³ych", odsetek niskich kobiet jest wy¿szy ni¿ w „lepszych".
Te wyniki zainteresowa³y socjologów z Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, prowadz¹cych badania w ramach tzw. problemu wêz-; ³owego, zatytu³owanego „Struktura i dynamika wspó³czesnego spo³eczeñstwa polskiego". Zaj¹³ siê tym szczególnie Zak³ad Socjologii, Zdrowia i Medycyny, którego zadaniem by³o wprowadzenie kore-latów biologicznych do wspomnianych badañ. W 1983 r. zosta³o • podjête badanie „Waga urodzeniowa jako wskaŸnik zró¿nicowania spo³ecznego"2. l
3. Poprzednie badania wykaza³y, jak donios³e znaczenie spo³eczne ma kwestia wyrównywania startu ¿yciowego dzieci. Koniecznoœæ rzetelnej wiedzy w tej dziedzinie potwierdzi³o unikalne badanie poziomu umys³owego dzieci warszawskich (ca³ego rocznika dzieci
1 A. Szerle: Niektóre mierniki rozwojowe noworodków urodzonych w regionie nadmorskim w zale¿noœci od wybranych czy: 'dkæ -v œrodowiskowych. Praca na stopieñ doktora medycyny. Instytut Po³o¿ni lwa i Chorób Kobiecych AM w Gdañsku i Oddzia³ Po³o¿niczo-Ginekologiczny Szpitala Morskiego w Gdyni, 1980.
Badania objê³y 3360 noworodków urodzonych w 19U9 r. i 1978 r. w Szpitalu Morskim z matek zamieszka³ych w miastach regionu nadmorskiego. W obu tych latach autor okreœli³ wagê urodzeniowa i inne parametry biologiczne, umo¿liwiaj¹c rozpatrywanie ich w przebiegu dynamicznym, jako procesu. Ponadto w 1978 r. podda³ badaniu ankietowemu próbê losow¹ ponad 200 matek, uzyskuj¹c informacje na temat warunków spo³ecznych rodziców i niektórych cech zachowania siê matek. Nastêpnie skorelowa³ te dane z pomiarami wagi i d³ugoœci noworodków. Wszystkie wyniki zosta³y poddane skrupulatnej analizie statystycznej.
2 Badanie obejmuje kobiety rodz¹ce w okreœlonym przedziale czasu we wszystkich (4) szpitalach w Trójmieœcie. W porównaniu z innymi znanymi publikacjami w tej dziedzinie w badaniu tym zwrócono szczególn¹ uwagê na obci¹¿enia kobiet zwi¹zane z prac¹ zawodow¹ i prowadzeniem gospodarstwa domowego. Badano równie¿ inne stresy fizyczne i psychiczne, zwi¹zane z pokonywaniem trudnoœci w okresie ci¹¿y. Obszerny jest równie¿ wywiad „historyczny", który obejmuje warunki ¿ycia tych kobiet od wczesnego dzieciñstwa.
urodŸ
nego :
Pc
wadŸ ¿eniê niane
186
y³a siê obrona ym dla nas enie, ¿e wraz ych rodziców, bni¿eniu. No-:o³o 25% I¿ej-
noworodków .osz¹cy ponad • Innym spo-wag¹ urodze-tiej w popu-
wiêkszy ciê-(m.in. z omó-rch", odsetek
'ilozofii i So-oblemu wêz-zesnego spo-ad Socjologii s dzenie kore-13 r. zosta³o ró¿nicowania
miê spo³ecz-Koniecznoœæ l'ne badanie znika dzieci
l¿onych w re-idowiskowych. ftorób Kobie-ila Morskiego
78 r. w Szpi-ladmorskiego. ie parametry licznym, jako ? losow¹ po-)³ecznych ro-korelowa³ te yniki zosta³y
ile czasu we mi znanymi góln¹ uwagê niem gospo-. i hiczne, zwi¹- ' równie¿ wy-od wczes-
I
urodzonych w 1963 r.) z punktu widzenia zró¿nicowania spo³ecznego i dziedzictwa kulturowego rodziny 1.
Poziom umys³owy dzieci (we wszystkich krajach, gdzie przeprowadzono odpowiednie badania) okaza³ siê œciœle zwi¹zany z po³o¿eniem spo³ecznym ich rodziców. Zale¿noœæ tê potwierdzi³o wspomniane badanie autorów polskich 2.
Tabela 27. Pochodzenie spo³eczne a przeciêtny poziom umys³owy
dzieci warszawskich l
Pochodzenie spo³eczne wg grupy spo³eczno-zawodowej obojga rodziców Standaryzowany wskaŸnik ogólnej sprawnoœci umys³owej dziecka
N* X** SD***
Robotnicy niewykwalifikowani Robotnicy wykwalifikowani Pracownicy umys³owi i technicy Inteligencj a 324 1548 1944 1566 87,2 95,0 103,4 110,8 17,2 13,6 12,1 11,4
Badana populacja 13694 100,0 15,0
Wed³ug A. Firkowskiej-Mankiewicz i M. P. Czarkowskiego * Ogólna liczba badanych osób
** Sprawnoœæ umys³owa wg testu inteligencji (norma = 100)
*** Odchylenie standardowe