2.3.2. Zmiana hasła
Żeby zmienić hasło, użytkownik musi skorzystać z komendy passwd. Przykład
zmiany hasła został przedstawiony na rysunku 2.5.
user@host:~$ passwd
Zmienianie hasła dla user.
Bieżące hasło UNIX:
Podaj nowe hasło UNIX:
Ponownie podaj hasło UNIX:
passwd: hasło zostało zmienione
Rysunek 2.5. Zmiana hasła
Jak widać na rysunku 2.5 po uruchomieniu procesu zmiany hasła, należy podać
stare hasło. Jest to zabezpieczenie przed sesją pozostawioną przez użytkownika.
Gdyby obca osoba podeszła do stanowiska i nie byłoby tego zabezpieczenia, to
mogłaby ona zmienić hasło zalogowanemu użytkownikowi.
Następnie należy podać nowe hasło i je potwierdzić. Wynika to z faktu, że hasła
podczas wpisywania nie są wyświetlane na ekranie. To również jest zabezpieczenie
2.3. Informacje o użytkowniku
13
przed obcymi osobami, które mogłyby je podejrzeć. Gdy nowe hasła się zgadzają,
to wyświetlona zostanie informacja, że hasło zostało zmienione.
2.3.3. Lista zalogowanych użytkowników
W celu podejrzenia listy użytkowników, którzy są aktualnie zalogowani w syste-
mie, musimy skorzystać z komendy who. Przykładowy wynik komendy jest przed-
stawiony na rysunku 2.6.
user
pts/0
2011-09-30 14:08 (IP)
Rysunek 2.6. Lista aktywnych użytkowników
Lista użytkowników składa się z czterech kolumn. Pierwsza z nich to nazwa
użytkownika, druga to terminal, na którym użytkownik jest zalogowany, trzecia to
data logowania, zaś ostatnia to komentarz (w tym przypadku jest to IP, z którego
użytkownik jest zdalnie zalogowany). W celu dodania nagłówków kolumn należy
skorzystać z flagi -H.
user@host:~$ who -H
UŻYTKOWNIK
TERM
CZAS
KOMENTARZ
user
pts/0
2011-09-30 14:08
(IP)
Rysunek 2.7. Lista aktywnych użytkowników z tytułami kolumn
2.3.4. Lista zalogowanych użytkowników i operacje przez nich
wykonane
Komenda who wyświetla podstawowe informacje o zalogowanych użytkowni-
kach. Jeśli potrzebujemy bardziej szczegółowych informacji to powinniśmy skorzy-
stać z komendy w. Wynik komendy został przedstawiony na rysunku 2.8.
user@host:~$ w
14:42:17 up 8 days,
2:22, 1 user, load average: 0,00, 0,00, 0,00
USER
TTY
FROM
LOGIN
IDLE
JCPU
PCPU
WHAT
user
pts/0
IP
14:08
0.00s
0.36s
0.00s
w
Rysunek 2.8. Wynik komendy w
Komenda w na początku wyświetla informacje o systemie takie jak:
— aktualny czas systemu;
— okres przez jaki system działa;
— ilość zalogowanych użytkowników.
14
2. Podstawy systemu Linux
Poniżej wyświetlona jest ośmiokolumnowa lista użytkowników, gdzie:
— kolumna USER to nazwa użytkownika;
— kolumna TTY to terminal, na którym użytkownik pracuje;
— kolumna FROM zawiera adres IP, z którego użytkownik jest zalogowany zdalnie
lub jest pusty, gdy użytkownik jest zalogowany lokalnie;
— kolumna LOGIN to data zalogowania się do systemu;
— kolumna IDLE to okres, przez jaki użytkownik był nieaktywny;
— kolumna JCPU to całkowity czas procesora przydzielony na wykonanie zadań
użytkownika;
— kolumna PCPU to całkowity czas procesora przydzielony na wykonanie ze-
wnętrznych procesów;
— kolumna WHAT to nazwa aktualnie wykonywanego procesu.
Jak widać na rysunku 2.8, użytkownik user zalogował się o godzinie 14:08
i aktualnie wyświetlił listę zalogowanych użytkowników (komenda w ).
2.3.5. Ostatnie logowanie
W celu sprawdzenia ostatniej daty logowania użytkownika, który nie musi być
zalogowany, musimy skorzystać z komendy last.
user@CSS:~$ last
user pts/0
IP
Fri Sep 30 14:08
still logged in
user pts/0
IP
Thu Sep 29 13:13 - 17:44
(04:31)
user pts/0
IP
Thu Sep 29 13:11 - 13:12
(00:00)
reboot system boot 2.6.26-2-686 Thu Sep 22 12:20 - 15:14 (8+02:53)
user pts/0
IP
Fri Sep 16 01:58 - 01:58
(00:00)
reboot system boot 2.6.26-2-686 Thu Sep 15 13:10 - 15:14 (15+02:03)
Rysunek 2.9. Wynik komendy last
Użycie komendy bez żadnego argumentu wyświetla listę ostatnich logowań do
systemu. Ja widać na rysunku 2.9 ostatnio do systemu logował się tylko użytkownik
user. Daty logowania oraz czas zalogowania znajdują się w ostatniej kolumnie.
Jeśli chcemy sprawdzić, kiedy ostatnio logował się konkretny użytkownik, to
jako argument musimy podać jego nazwę.
user@CSS:~$ last bogdan
bogdan
pts/0
host
Thu Sep
1 15:42 - 15:47
(00:04)
bogdan
pts/0
host
Thu Sep
1 15:41 - 15:41
(00:00)
Rysunek 2.10. Wynik komendy last dla jednego użytkownika
2.4. Informacje o systemie
15
2.4. Informacje o systemie
Informacje o systemie możemy ogólnie podzielić na dwa rodzaje: informacje,
które się nie zmieniają, takie jak np. zainstalowany sprzęt czy dystrybucja oraz
te, które się ciągle zmieniają, takie jak uruchomione procesy, zużycie pamięci czy
procesora.
Na początku rozdziału napisaliśmy, że wszystkie fragmentu kodu i zrzuty ekranu
pochodzą z dystrybucji Debian GNU/Linux 5.0. W celu sprawdzenia jaka dys-