) „Idź sobie”
Łoj jaałe wełoj jowoj — (hebr.) „Nie wzejdzie i nie dojdzie”. Zniekształcony cytat wersetu odmawianego w święto Chanuka. Właściwie: Jaałe wejowej — „Niech wzejdzie i dojdzie”
Łoj jizocher wełoj jipoked — (hebr.) „Ani wspomniany, ani przypomniany nie będzie”
Mazł tow! — (hebr.) „Szczęścia! Powodzenia”!
283
Mearat Hamachpela (Meoras Hamapchejło) — jaskinia w Hebronie, gdzie wg Biblii spoczywają Abraham, Izaak i Jakub
mecyja — rzecz znaleziona, osobliwość, przysmak
megiła — zwój pergaminu lub skóry służący do spisywania tekstu księgi świętej; Megila (Megi-
łe) — potocznie Księga Estery
Melech Eljon (Mełech Eljon) — popularna pieśń religijna mełamed — nauczyciel w chederze
mezuza — zwitek pergaminu zawierający tekst z Biblii umieszczony w blaszanym lub drewnia-
nym futerale, przybity do drzwi domu
mezynka — najmłodsza córka
Mi keamcho Isroel goj echod — (hebr.) „Któż jest jak Twój lud Izraela jednym narodem?”
Micraim — Egipt
Midrasz — komentarz do ksiąg biblijnych
Mincha (Minche) — modlitwa popołudniowa
Miszna (Miszne) — starsza część Talmudu, zawiera uporządkowane treściowo przepisy prawa religijnego i świeckiego
284
moni — dziecięce zdrobnienie żydowskiego wyrazu miłch (mleko)
moras — pani
Ogił weesmach — (hebr.) „Będę się cieszył i radował”
Ojdcho — (hebr.) „Złożę dziękczynienia”. Początek modlitwy
Ołow haszołem — (hebr.) „Pokój z nim!” Ołecho haszołem — „Pokój z nią!”
Omejn seło — (hebr.) „Niech się stanie na wieki”. Wzmocnione „amen”
Oszamnu — (hebr.) „Grzeszyliśmy”
patach — samogłoska „a”; w połączeniu z literą szin: „sza”
Perek — zbiór zasad moralnych
Pesach — Pascha, Wielkanoc, Święto Wolności upamiętniające wyjście Żydów Egiptu
Pitom i Ramses — nazwy miast egipskich, które wg Biblii wznieśli Żydzi w niewoli egipskiej posek — określenie nauki świętej
Purim — święto upamiętniające ocalenie Żydów w Persji od prześladowań królewskiego mini-
stra Hamana
285
reb — tytuł grzecznościowy, odpowiednik polskiego „pan”
Ribojne Jojne, host asach azojne? — (jid.) „Panie Jojne, czy masz dużo takich jak ten?” Żarto-bliwe powiedzenie
Ribojno szeł ojłom — (hebr.) „Panie Wszechświata”
Rosz Haszana (Rosz Haszone) — Nowy Rok obchodzony zazwyczaj we wrześniu
Selichot (Sliches) — prośby o dopuszczenie grzechów odmawiane od Rosz Haszana do Jom
Kipur
sedra — rozdział Pisma ´
Swiętego
Skocł kumt — idiomatyczne powitanie żydowskie
Sukot (Sukes) — Święto Szałasów. Kuczki. Obchodzone na pamiątkę pobytu Żydów na pustyni.
Również uroczystość zakończenia zbiorów
Symchat Tora (Symchas Tojre) — święto związane z zakończeniem rocznego cyklu czytania
Tory, obchodzone ostatniego dnia Sukot
szadchen — swat
286
Szehakoł nihje bidworoj — (hebr.) „Wszystko stało się według słów Jego”. Końcowa część błogosławieństwa odmawianego przez pobożnych Żydów przed wypiciem kieliszka wódki
Szawuot (Szwues) — święto objawienia Tory na górze Synaj, zarazem święto pierwszych zbio-
rów
sziszi, maftir — tu: określenia czytających w bóżnicy kolejne partie Tory
sziwe — siedem, także siedem dni żałoby po zmarłym
Sziwo deworim baojłom — (hebr.) „Siedem rzeczy jest na świecie”. Ostatni wyraz został prze-kręcony: gojłom oznacza golema lub głupca
Szłojszo deworim — (hebr.) „Trzy słowa”
szmendryk — niedorzeczność, także przezwisko
Szmone Esrej (Szmojne Esrej) — Osiemnaście Błogosławieństw, najstarsza modlitwa judaizmu
odmawiana z twarzą zwróconą ku wschodowi
Szojte ben pikholc — (hebr.-jid.) idiomatyczne przezwisko głupca lub niedołęgi
Szołem ałejchem — (hebr.) „Pokój wam”. Pozdrowienie
287
szołesz sudes — uroczysty popołudniowy posiłek sobotni, podczas którego rabini głosili słowo Boże i nauki moralne
Talmud — obszerne dzieło stanowiące podsumowanie doktrynalno-religijne pobiblijnego dorob-ku judaizmu. Składa się z Miszny i Gemary
Talmud Tora (Tałmud Tojre) — szkoła utrzymywana z ofiar filantropów, w której biedniejsze
dzieci uczyły się bezpłatnie Pisma ´
Swiętego i modlitw
tanaj — nauczyciel, uczony
Targum — aramejskie tłumaczenie Biblii
targum łoszn — język aramejski, potocznie określenie czegoś niezrozumiałego